CTER
Het thema ‘Contraterrorisme en tegengaan van polarisatie, radicalisering en extremisme’ (CTER) is een breed en dynamisch onderwerp: nieuwe trends en ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op.
De multidisciplinaire samenwerking en lokale aanpak kreeg in 2014 vorm naar aanleiding van het opkomende jihadisme, de jihadgang en aanslagen in het buitenland. De context is door ingrijpende maatschappelijke crises verschoven naar een bredere benadering van het thema.
De woning-, vluchtelingen-, gas-, stikstof- en coronacrisis zijn stapelende voorbeelden die spanningen veroorzaken in de Nederlandse samenleving. Om die reden is er meer aandacht dan voorheen voor toenemende tegenstellingen tussen (groepen) burgers (horizontale polarisatie). Maar ook het wantrouwen en beschadigde vertrouwen richting (delen van) overheden vraagt aandacht (verticale polarisatie).
Uit een onderzoek als ‘Afgehaakt Nederland’ blijkt het belang om als gemeente aan te sluiten bij initiatieven vanuit de samenleving. We moeten naast de burger staan en voor een gezonde dynamiek met en tussen de kritische massa in de samenleving zorgen. Zelfreflectie speelt een belangrijke rol: welke rol speelt de gemeente bij spanningen in de samenleving, hoe reflecteert zij op het eigen handelen en leeft zij wat zij beoogt ook zelf ‘voor’?
De huidige ontwikkelingen raken alle verantwoordelijkheden van het gemeentebestuur en vragen dus om een interne, multidisciplinaire aanpak op basis van een gedragen visie. Een weerbare en veerkrachtige gemeenschap ontstaat niet vanzelf en vraagt om samenwerking in én tussen verschillende domeinen zoals het sociaal domein, zorgdomein én het veiligheidsdomein samenwerken.
Een stevig netwerk, dat wij binnen onze CTER-thematiek verbindingsnetwerk noemen, is de basis voor de multidisciplinaire, lokale aanpak om zorgelijk gedrag en/of ontwikkelingen, zoals polarisatie en radicalisering, te voorkomen. Dat netwerk is in staat om goed op te kunnen treden (maatwerk te leveren) als er signalen van dat zorgelijk gedrag zijn. Dat netwerk handelt ook alert wanneer burgers, en organisaties met een extremistisch karakter onvrede in de samenleving aanwakkeren en/of gebruiken om radicaal gedachtegoed, en gedrag en uitingen die daarbij horen, ‘te normaliseren’ en verspreiden.
Regionale ambities CTER
We ondersteunen ook in 2023 de partners bij contraterrorisme en het tegengaan van polarisatie, radicalisering en extremisme. We gaan daarbij uit van de meerjarendoelstellingen en houden er rekening mee dat 2023 het laatste projectjaar is van dit Integraal Meerjarenbeleidsplan Veiligheid (IMV):
De projectdoelen 2019-2023 zijn:
- Het stimuleren van de kracht van de samenleving om zodoende polarisering en radicalisering te voorkomen;
- Het vroegtijdig onderkennen van de dreiging die uitgaat van geradicaliseerde en extremistische personen, groeperingen en instituties;
- Het borgen van het adequaat uitvoeren van het geheel van overheidsmaatregelen ter bestrijding van extremisme en terrorisme in de eenheid Noord-Holland
De multidisciplinaire aanpak CTER in de zorg- en veiligheidshuizen heeft ons het nodige gebracht: het netwerk van betrokken professionals ontwikkelt zich van een reactief naar een actief zelflerend netwerk. Verbinding en zelfreflectie zijn daarin centrale thema’s: in contact komen met burgers en organisaties, om in gesprek te komen én blijven. Door de nieuwe kennis die we steeds opdoen, kent ons werk ook veel (lokale) dynamiek. Daarom moeten we gedurende het jaar kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen. Bij de invulling van dit jaarplan is rekening gehouden met die flexibiliteit.
In 2023 kijken we naar wat nog nodig is om de aanpak van radicalisering en extremisme te borgen. Daarbij kijken we ook breder: bepaalde problemen hebben namelijk dezelfde voedingsbodem. De processen van radicalisering en criminalisering lijken erg op elkaar(in glijdende schaal veranderend gedrag naar destructieve effecten voor de samenleving). We werken daarom ook in 2023 samen met collega’s die zich bezighouden met de andere IMV-thema’s. Als project CTER haken we aan of trekken we met anderen op bij activiteiten op het gebied van:
- Zorg en Veiligheid
Pressure cookers en themadag: Noord-Holland Samen Veilig (NHSV) is het samenwerkingsverband van 32 gemeenten, politie en het Openbaar Ministerie in onze regio. Dat is begonnen te experimenteren met zogenoemde pressure cookers. Die hebben als thema’s ‘maatschappelijk ongenoegen’, ondermijning van de democratische rechtsorde en polarisatie. Doel is de samenwerking tussen burgemeester en wethouders bij hun gezamenlijke taken op het gebied van zorg en veiligheid te verbeteren. Tijdens de bijeenkomst wordt snel (under pressure) de lokale situatie tegen het licht gehouden en kunnen burgemeester en wethouders gezamenlijk bedenken wat nodig is om polarisatie, radicalisering en terrorisme vroeg te signaleren of te voorkomen. In 2023 haken we als project CTER aan bij lokale pressure cookers die collega’s van het project Zorg en Veiligheid organiseren. Daarnaast organiseren de thema’s CTER en Zorg & Veiligheid een gezamelijke themadag. - Cybercrime
Online Orde: In 2023 gaan collega’s van het project Cybercrime verder aan de slag met de aanbevelingen uit het rapport van NHL Stenden Hogeschool. Hoewel zij de leiding hebben, haken wij vanuit project CTER aan waar overlap is met de activiteiten die gemeenten ondersteunen in hun rol online. - Ondermijning
Weerbare jeugd en Weerbaarheid overheid: er zijn parallellen tussen het proces van radicalisering en het proces van criminalisering. Vaak lijken de voedingsbodems op elkaar en ook de manier waarop mensen het proces doorlopen (van instap, tot deel worden van een groep, tot de rol van internet en het goedkeuren of zelfs gebruiken van geweld). In het experiment WIJ-school wordt geen onderscheid gemaakt en komen beide thema’s aan de orde: de jongere en zijn/haar ontwikkeling staan centraal. In 2023 beginnen collega’s van het project Ondermijning met het regionale deelproject Weerbare jeugd. Daar liggen kansen in de samenwerking. Ook de activiteiten voor deelproject Weerbaarheid overheid (zie aanvraag versterkingsgelden ondermijning) hebben belangrijke paralellen met deelproject 1 (Lokaal voor elkaar en weerbaar). We pakken kansen om samen op te trekken.
Deelprojecten
De samenwerkende lokale partijen hebben een belang bij lokale en actuele informatie. Op basis hiervan nemen de driehoeken van gemeente, politie en Openbaar Ministerie de regie in de lokale multidisciplinaire aanpak van CTER.
Belangrijke randvoorwaarden (‘basis op orde’) voor een lokaal beeld zijn:
- het opbouwen en onderhouden van netwerken.
- het binnenkrijgen van de (juiste) signalen en oog hebben voor (online) trends en ontwikkelingen die van invloed zijn in de samenleving.
- het op orde brengen en houden van het kennisniveau van professionals door middel van continue opleiding.
Waar er behoefte is, ondersteunen we als project CTER in 2023 (met behulp van de 3 gemeentelijk specialisten Radicalisering & Extremisme) bij het organiseren van die randvoorwaarden. In 2023 ligt er een blauwdruk voor een beleid (op basis van het regionale visiedocument ‘Een weerbare democratische rechtsorde’). We investeren bovendien in een (meer) aansprekende communicatiestrategie voor het opleidingsaanbod en de projectactiviteiten. Zowel richting medewerkers als bestuurders.
Doelen en resultaten
Doelen
- Alle 32 gemeenten hebben een ondersteuningsaanbod gekregen om te voldoen aan de minimale vereisten voor een lokale aanpak van radicalisering en polarisatie.
- Door transparant(er) communiceren over (projectactiviteiten en de aanpak) CTER ambtenaren en bestuurders optimaal betrokken krijgen en houden
Beoogde resultaten
- Analysecapaciteit CTER: analysecapaciteit binnen CTER richt zich op het monitoren, in kaart brengen, betekenis geven en adviseren over trends en ontwikkelingen op het thema CTER. Het gaat daarbij om trends en ontwikkelingen die (mogelijk) impact hebben op onze regio. Door een analist aan dit project te verbinden, verbetert het integrale (lokale en regionale) beeld op het thema en wordt ook gericht advies gegeven aan bepaalde organisaties, overleggen (de projectgroep CTER) en samenwerkingsverbanden (zorg- en veiligheidshuizen). In elke zorg- en veiligheidsregio is door minimaal 1 gemeente een lokaal beeld CTER opgeleverd met ondersteuning van deze analist.
- Versterken advies verbindingsnetwerk: De gemeentelijk specialist Radicalisering & Extremisme adviseert over het opbouwen, onderhouden, herinrichten en uitbreiden van een netwerk voor het thema radicalisering en extremisme, aan de hand van een netwerkanalyse en/of presentaties.
- Trainingsaanbod: Project CTER biedt (in company) trainingen aan voor professionals in het lokale netwerk. Trainen is van belang om ambtenaren die nieuw zijn in het netwerk kennis bij te brengen. Maar trainen is ook een doorlopende activiteit. Het trainingsaanbod is divers (basis en verdieping, online en offline, een workshop van 2 uur of trainingen van meerdere dagdelen). Communicatie rondom het trainingsaanbod is belangrijk: meer doelgroepgericht en praktisch communiceren over trainingen, zodat professionals ook zien dat het onderwerp hun dagelijkse praktijk raakt. We bieden minimaal 4 basistrainingen, minimaal 2 verdiepende trainingen en minimaal 6 webinars aan.
- Pilot WIJ-school: Met dit experiment willen we leerlingen en scholen weerbaar maken tegen onder andere radicalisering en extremisme. De pilot loopt in 2022 en 2023 op 3 scholen in Zaanstad. We ronden het experiment af en bundelen de ervaringen. Die delen we met alle gemeenten in de regio. WIJ-school brengt zorgwekkende signalen in kaart én adviseert over te ondernemen acties op basis van een bestaand aanbod voor de verschillende betrokkenen in scholen (leerlingen, leraren, bestuur).
[1] Denk aan het leveren van een bijdrage in het opstellen van een veiligheidsbeeld voor de lokale pressure cookers.
In 2023 voeren we een regionaal overleg CTER waarin we als samenwerkende organisaties trends en ontwikkelingen bespreken en duiden. Ook adviseren we hoe partners die moeten aanpakken. Het regionaal verbindend overleg is een lerend netwerk en sluit aan op de bestaande aanpak van CTER. Door sleutelfiguren vanuit partnerorganisaties te betrekken bij het netwerk willen we kennis en kunde samenbrengen aan een tafel. Maar ook roepen we hiermee partners op om (vroeg)tijdig trends en ontwikkelingen te delen en (gezamenlijk) stelling te nemen tegen ongewenste aantasting van de (lokale) democratische rechtsorde in Noord-Holland.
Een belangrijk onderdeel van ons werk binnen CTER is het initiëren, organiseren en aanjagen van netwerken. Dat doen we zowel bestuurlijk, ambtelijk als maatschappelijk. Immers, alles zelf doen is optellen, samen doen is vermenigvuldigen.
Doelen en resultaten
Doelen
- Netwerken opbouwen en onderhouden om nieuwe trends en ontwikkelingen te signaleren en de regionale slagkracht vergroten.
Beoogde resultaten
- Netwerkdag 2023: We organiseren de tweejaarlijkse netwerkdag CTER voor allerlei professionals, waarbij we (intensiever) samenwerken met collega’s van het project Zorg en Veiligheid. De inhoud van de netwerkdag is de komende editie nadrukkelijk ook gericht op professionals uit jeugd- en onderwijsorganisaties.
- Opzet Informatieplein CTER: Partijen delen lokale trends en ontwikkelingen in een “informatieplein” op regionaal niveau. Ze versterken en breiden de lokale aanpak uit door expertise te bundelen en handelingsperspectieven aan te reiken. Het informatieplein wordt in 2023 minimaal 2 keer georganiseerd.
- Living labs: 4 maal per jaar organiseren we met partnerorganisaties een zogenoemd living lab rondom een actueel (regionaal) thema. Dit is een online sessie voor iedereen die actief is op het gebied van contraterrorisme, extremisme en radicalisering. Daar delen we ervaringen en kennis en bespreken we wat er gebeurt in onze regio. Deelnemers kunnen vragen en dilemma’s voorleggen. Binnen die sessie organiseren we ook weer een verdiepende expertsessie. Lessen en eventuele tips delen we vervolgens met ons netwerk.
- Communicatie: Bij alle projectactiviteiten en initiatieven bekijken we welke communicatiekansen er liggen. Daarmee willen we bewustwording en betrokkenheid vergroten bij medewerkers binnen partnerorganisaties. Het communicatieplan 2022 is de basis. Dat voeren we in 2023 verder uit. Denk aan het ontwikkelen van een podcast en/of het geven van een interview. Het project levert in ieder geval een animatie op over de aanpak van CTER, een podcast en een infographic over minimaal 2 CTER-actualiteiten.
De integrale aanpak krijgt in 2023 in de 3 zorg- en veiligheidshuizen (verder) een vaste plek. In elk zorg- en veiligheidshuis is een gemeentelijk specialist Radicalisering & Extremisme actief. Die versterkt de aanwezige expertise om te signaleren en te duiden en ondersteunt gemeenten in hun regierol.
Het werkproces rondom de integrale aanpak binnen CTER is afgelopen jaren geëvalueerd. In 2023 pakken we aanbevelingen op om het proces te verbeteren en behouden we de sterke punten. Als onderdeel daarvan maken we een herzien, actueel CTER-convenant.
Een ander belangrijk onderdeel is het verder ontwikkelen van methodisch werken Met welke elementen en methoden kunnen we ons werkproces verbeteren? Denk aan het werkmodel veilige reïntegratie. Hoe komen we tot het juiste pakket aan maatregelen (zorg en veiligheid) op maat (voor de verschillende doelgroepen binnen de CTER-aanpak)?
Om radicalisering vroeg op te merken bij jongeren, hebben we in de afgelopen jaren geïnvesteerd in een unieke aanpak: het mentortraject ONE-on-ONE. Dat krijgt in 2023 een vaste plek in het maatregelenpakket van Noord-Holland. De evaluatie van het project waarmee de Hogeschool van Amsterdam in 2022 is begonnen, is in 2023 klaar.
Doelen en resultaten
Doelen
- Door het oppakken van de aanbevelingen uit evaluaties, staat er eind 2023 een stevig en goed vindbaar integraal werkproces.
- We geven kennis en expertise in de zorg- en veiligheidshuizen een vaste plek door de gemeentelijk specialisten Radicalisering & Expertise te financieren en te trainen.
- Verzelfstandiging van het project ONE-on-ONE in de regio. Het ‘product’ krijgt een definitieve vorm en een vaste plek in de organisaties in Noord-Holland.
Beoogde resultaten
- Inzet gemeentelijk specialist Radicalisering & Extremisme: Uit procesevaluaties is gebleken dat partnerorganisaties de functie van gemeentelijk specialist (tot nu toe ‘gemeentelijk expert’) cruciaal vinden in de multidisciplinaire aanpak van contraterrorisme, extremisme en radicalisering. Om aansluiting te vinden bij de behoefte krijgt de functie een deels andere invulling. Daarbij kijken we vooral naar advies en accountmanagement. Vanuit project CTER organiseren we de financiering en training van deze 3 specialisten.
- Werkproces CTER op orde: We gaan verder met de aanbevelingen van de procesevaluaties of laten dat door anderen oppakken. Onderdeel daarvan is het verder ontwikkelen van methodisch werken, waaronder het invlechten van (onderdelen uit) het nationaal goedgekeurde werkmodel veilige (re)ïntegratie. Een goede beschrijving van het werkproces draagt bij aan een betrouwbare, transparante, duurzame en meer eenduidige transparante werkwijze.
- Actueel CTER-convenant: In 2018 hebben partnerorganisaties een CTER-convenant opgesteld met afspraken over het delen van informatie binnen de aanpak van CTER. In 2022 zijn we begonnen dat convenant te actualiseren en daarmee gaan we verder in 2023. De actualisatie is mede afhankelijk van de ontwikkelingen rondom het wetsvoorstel casusoverleggen radicalisering dat, op het moment dat we dit jaarplan schrijven, nog naar de Tweede Kamer gaat. Bij de actualisatie kijken we of het juridisch nog klopt, naar het werkproces en naar de gebruikte definities. Het geactualiseerde CTER-convenant is (afhankelijk van het wetsvoorstel) in oktober 2023 af.
- Evaluatie en borging ONE-on-ONE: In 2023 krijgt het mentortraject een vaste plek in het maatregelenpakket van samenwerkende organisaties in Noord-Holland, op basis van een advies dat een werkgroep hiervoor in 2022 heeft gemaakt. Ook rondt de Hogeschool van Amsterdam in 2023 een evaluatie af.
